تابلو برق و عیب یابی آن :

تابلو برق و عیب یابی آن :

تابلو برق و عیب یابی آن شامل مواردی است که در اینجا بررسی می شود. یک محفظه فلزی یا غیرفلزی است که تجهیزات الکتریکی مختلفی مانند کلیدها، فیوزها، کنتاکتورها، رله‌ها، شینه‌ها، ترمینال‌ها و سایر لوازم کنترلی و حفاظتی در آن نصب و سازماندهی می‌شوند. وظیفه اصلی تابلو برق، جمع‌آوری، توزیع، کنترل و حفاظت از جریان برق در یک سیستم الکتریکی است. به عبارت دیگر، تابلو برق مرکز فرماندهی جریان برق در یک ساختمان، کارخانه یا هر تأسیسات الکتریکی دیگر محسوب می‌شود.

اهمیت تابلو برق :

• توزیع ایمن و منظم برق: تابلو برق اطمینان حاصل می‌کند که جریان برق به صورت ایمن و منظم بین مصرف‌کننده‌های مختلف توزیع شود. بدون تابلو برق، سیم‌کشی‌ها آشفته و ناایمن شده و خطر اتصال کوتاه، آتش‌سوزی و برق‌گرفتگی به شدت افزایش می‌یابد.
• حفاظت از تجهیزات و انسان: تابلو برق مجهز به تجهیزات حفاظتی مانند فیوزها و کلیدهای مینیاتوری است که در صورت بروز اضافه بار، اتصال کوتاه یا سایر اختلالات الکتریکی، جریان برق را قطع کرده و از آسیب دیدن تجهیزات و جلوگیری از خطرات احتمالی برای انسان‌ها محافظت می‌کنند.
• کنترل و مدیریت جریان برق: انواع مختلفی از کلیدها و تجهیزات کنترلی در تابلو برق وجود دارند که امکان روشن و خاموش کردن، تنظیم و مدیریت جریان برق را برای اپراتورها فراهم می‌آورند. این امر به ویژه در سیستم‌های صنعتی که نیاز به کنترل دقیق فرآیندها دارند، بسیار حیاتی است.

• دسترسی آسان برای نگهداری و تعمیرات: تابلو برق به گونه‌ای طراحی می‌شود که دسترسی به تجهیزات داخلی آن برای انجام بازرسی‌ها، نگهداری و تعمیرات آسان باشد. این موضوع باعث کاهش زمان توقف سیستم و تسهیل فرآیندهای عیب‌یابی می‌شود.
• نظم و سازماندهی: تابلو برق باعث نظم بخشیدن به سیم‌کشی‌ها و تجهیزات الکتریکی می‌شود. این نظم علاوه بر زیبایی ظاهری، به شناسایی سریع‌تر اجزا و رفع اشکالات کمک شایانی می‌کند.
• انطباق با استانداردها: طراحی و ساخت تابلو برق طبق استانداردهای ملی و بین‌المللی، تضمین‌کننده ایمنی، قابلیت اطمینان و عملکرد صحیح آن است.

اجزای اصلی تابلو برق

هر تابلو برق از مجموعه‌ای از اجزای الکتریکی و مکانیکی تشکیل شده است که وظایف مشخصی را بر عهده دارند. در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین این اجزا می‌پردازیم:

شینه‌ها (Busbars)

میله‌های فلزی (معمولاً از مس یا آلومینیوم) رسانا هستند که وظیفه انتقال جریان برق بین دستگاه‌های مختلف در تابلو، مانند ورودی برق، کلیدهای اصلی، کلیدهای فرعی و خروجی‌ها را بر عهده دارند. شینه‌ها معمولاً در طرح‌های تک فاز، سه فاز یا سه فاز و نول وجود دارند و به صورت افقی و عمودی در تابلو نصب می‌شوند.

• شینه نول (Neutral Busbar): نقطه مرجع یا اتصال زمین برای مدارهای تک فاز.
• شینه فاز (Phase Busbar): رساناهای اصلی برای انتقال جریان برق فازها (L1, L2, L3).
• شینه ارت (Earth Busbar / Ground Busbar): برای اتصال بدنه فلزی تمام تجهیزات و قطعات فلزی به سیستم زمین استفاده می‌شود و نقش ایمنی حیاتی دارد.

کلیدها (Switches / Circuit Breakers)

کلیدها دستگاه‌هایی هستند که برای قطع و وصل کردن جریان برق در یک مدار الکتریکی به صورت دستی یا خودکار به کار می‌روند.

• کلیدهای مینیاتوری (Miniature Circuit Breakers – MCB): رایج‌ترین نوع کلید در تابلوهای فشار ضعیف. این کلیدها علاوه بر قابلیت قطع و وصل دستی، به صورت خودکار در زمان بروز اضافه بار یا اتصال کوتاه، مدار را قطع می‌کنند.
• کلیدهای اتوماتیک (Molded Case Circuit Breakers – MCCB): مشابه MCB ها هستند اما معمولاً برای جریان‌های بالاتر و با قابلیت تنظیم جریان قطع طراحی شده‌اند.
• کلیدهای هوایی (Air Circuit Breakers – ACB): برای جریان‌های بسیار بالا و ولتاژهای مختلف، به ویژه در تابلوهای اصلی پست‌های توزیع و تابلوهای ورودی کارخانجات بزرگ استفاده می‌شوند. قطع جریان در این کلیدها توسط قطع‌کننده‌های تحت فشار هوا انجام می‌شود.
• کلیدهای گازی (Vacuum Circuit Breakers – VCB / SF6 Circuit Breakers): برای ولتاژهای متوسط و بالا استفاده می‌شوند. مکانیزم قطع جریان در این کلیدها با استفاده از گاز خلاء یا گاز SF6 (هگزا فلوراید گوگرد) انجام می‌شود که خاصیت دی‌الکتریک بالایی دارند.
• کلیدهای اتوماتیک جریان نشتی (Residual Current Circuit Breakers – RCCB / RCBO): این کلیدها برای حفاظت در برابر خطرات برق‌گرفتگی ناشی از نشتی جریان به زمین طراحی شده‌اند. RCCB فقط نشتی جریان را تشخیص و قطع می‌کند، در حالی که RCBO علاوه بر نشتی، اضافه بار و اتصال کوتاه را نیز پوشش می‌دهد.
• کلیدهای گردان (Rotary Switches): برای قطع و وصل دستی در کاربردهای خاص و ولتاژهای مختلف استفاده می‌شوند.

فیوزها (Fuses)

فیوزها دستگاه‌های حفاظتی ساده‌ای هستند که از یک سیم نازک رسانا در یک محفظه تشکیل شده‌اند. در صورت عبور جریان بیش از حد مجاز از فیوز، سیم ذوب شده و مدار قطع می‌شود.

• انواع فیوز: شامل فیوزهای فشنگی، فیوزهای سیلندری، فیوزهای کاردی و … که هر کدام برای کاربردها و جریان‌های خاصی طراحی شده‌اند.

کنتاکتورها (Contactors)

کنتاکتورها کلیدهای الکترومکانیکی هستند که با استفاده از یک سیم‌پیچ مغناطیسی (Coil) فرمان قطع و وصل را دریافت می‌کنند. این امر امکان کنترل از راه دور یا خودکار دستگاه‌ها (مانند موتورها، هیترها، لامپ‌ها) را با استفاده از سیگنال‌های کنترلی (مانند رله‌ها، PLC) فراهم می‌کند. کنتاکتورها توانایی قطع و وصل بارهای سنگین را دارند.

نگهداری و عیب‌یابی تابلو برق

نگهداری و بازرسی منظم تابلوهای برق، نقش کلیدی در افزایش طول عمر، جلوگیری از خرابی‌های ناگهانی و تضمین ایمنی ایفا می‌کند.

برنامه‌ریزی نگهداری و بازرسی

• بازرسی‌های بصری: به صورت منظم (روزانه، هفتگی) ظاهر تابلو، تمیزی، وضعیت درب‌ها، قفل‌ها، برچسب‌ها و علائم هشدار را بررسی کنید.
• بازرسی‌های دوره‌ای (ماهانه، فصلی):
  • بررسی تمیزی داخل تابلو و پاک کردن گرد و غبار با هوای فشرده یا برس نرم.
  • بررسی اتصالات شل یا داغ شده (با استفاده از دوربین حرارتی در صورت امکان).
  • بررسی وضعیت فیزیکی کلیدها، کنتاکتورها، رله‌ها و سایر تجهیزات.
  • اطمینان از عملکرد صحیح چراغ‌های سیگنال و ابزارهای اندازه‌گیری.
  • بررسی و تمیز کردن فیلترهای هوا در صورت وجود فن.

• بازرسی‌های سالانه یا طبق برنامه سازنده:
  • سفت کردن اتصالات شینه‌ها و ترمینال‌ها.
  • تست عملکرد کلیدهای اتوماتیک و کنتاکتورها.
  • تست سیستم ارتینگ.
  • بررسی و تعویض قطعات فرسوده یا تاریخ مصرف گذشته.
  • اندازه‌گیری مقاومت عایقی کابل‌ها و تجهیزات.
  • بررسی و تنظیم رله‌های حفاظتی (در صورت نیاز).

عیب‌یابی رایج تابلو برق :

قطع شدن کلید اصلی، فیوز سوخته، قطع شدن برق ورودی.بررسی کلید اصلی و اطمینان از وصل بودن آن. بررسی فیوزها و تعویض فیوز سوخته. تماس با شرکت برق برای بررسی منبع ورودی.یک مدار خاص کار نمی‌کندکلید مینیاتوری یا فیوز آن مدار قطع شده است، سیم‌کشی معیوب، دستگاه مصرف‌کننده خراب.بررسی کلید مینیاتوری مربوط به آن مدار و اطمینان از وصل بودن آن. در صورت وصل بودن، کلید را یک بار قطع و وصل کنید. در صورت تکرار، احتمال مشکل در مدار یا دستگاه وجود دارد.تجهیزات داغ می‌شونداتصال ضعیف یا شل در ترمینال‌ها یا شینه‌ها، اضافه بار، خرابی تجهیز.با احتیاط (و پس از قطع برق) اتصالات را بررسی و در صورت نیاز سفت کنید.

جریان مصرفی مدار را با آمپرمتر اندازه‌گیری کنید و با ظرفیت کلید و سیم مقایسه کنید.جرقه زدن در تابلواتصال کوتاه بین هادی‌ها، سیم‌کشی نامناسب، وجود جسم خارجی رسانا.فوراً برق را قطع کنید. با احتیاط داخل تابلو را بررسی کنید. علت جرقه را یافته و برطرف کنید.روشن نشدن چراغ سیگناللامپ سوخته، سیم‌کشی قطع شده، خرابی منبع تغذیه چراغ.بررسی لامپ و تعویض آن. بررسی اتصالات سیم‌کشی.صدای غیرعادی از تابلولرزش قطعات، نویز در سیم‌پیچ کنتاکتورها، مشکلات در فن خنک‌کننده.بررسی اتصالات و سفت کردن قطعات شل. در صورت نویز مداوم از کنتاکتور، ممکن است نیاز به تعویض داشته باشد. بررسی عملکرد فن.قطع شدن مکرر کلیدهااضافه بار مستمر، اتصال کوتاه پنهان، خرابی خود کلید، نوسانات ولتاژ.ابتدا علت اضافه بار یا اتصال کوتاه را پیدا و برطرف کنید. در صورت عدم رفع مشکل، احتمال خرابی کلید یا مشکلات در سیستم وجود دارد.

نکات مهم در عیب‌یابی:

• همیشه با قطع کردن برق و اطمینان از عدم وجود ولتاژ، کار را شروع کنید.
• از ابزار مناسب استفاده کنید.
• نقشه‌های تابلو را به دقت مطالعه کنید.
• در صورت عدم تشخیص دقیق علت مشکل، از متخصصین کمک بگیرید.

شرکت آروند آویژه پارسیان در زمینه سرویس و نگهداری از یو پی اس های APC و MGE و هووآوی دارای خدمات بسیار جامعی می باشد که در صورت نیاز به مشاوره با متخصصان ما تماس حاصل نمایید.