کنتاکت کمکی و نقش آن :
کنتاکت کمکی و نقش آن را در اینجا بررسی می نماییم. استفاده از یو پی اسهای APC (و به طور کلی، هر نوع یو پی اس) اهمیت بسیار زیادی دارد و به دلایل مختلفی حائز اهمیت است. اهمیت آن به نوع و اندازه کسب و کار و نوع تجهیزاتی که تغذیه میشوند، بستگی دارد. در کل، مزایای استفاده از APC عبارتند از:
حفظ دادهها و اطلاعات:
قطعی برق میتواند منجر به از دست رفتن دادهها و اطلاعات مهم شود. یو پی اس با فراهم کردن منبع تغذیه جایگزین، زمان کافی برای ذخیره دادهها و خاموش کردن ایمن سیستمها را فراهم میکند. این امر در کسب و کارهایی که به دادههای خود وابسته هستند، مانند بانکها، شرکتهای مالی، و مراکز داده، بسیار حیاتی است.
جلوگیری از خرابی تجهیزات:
قطعی برق ناگهانی میتواند باعث خرابی و آسیب دائمی به تجهیزات الکترونیکی حساس مانند سرورها، کامپیوترها، دستگاههای پزشکی، و تجهیزات صنعتی شود. یو پی اس با فراهم کردن زمان مناسب برای خاموش کردن ایمن تجهیزات، از این آسیبها جلوگیری میکند.
افزایش قابلیت اطمینان سیستمها:
با اطمینان از عملکرد مداوم تجهیزات، یو پی اس باعث افزایش قابلیت اطمینان و پایداری سیستمها میشود. این امر در سیستمهای حیاتی مانند سیستمهای پزشکی و مراکز داده بسیار ضروری است.
کاهش زمان از کار افتادگی:
در صورت قطعی برق، زمان بازیابی سیستمها بسیار مهم است. یو پی اس با ارائه منبع تغذیه جایگزین، زمان از کار افتادگی سیستمها را به حداقل میرساند و به کاربران اجازه میدهد تا به سرعت به کار خود ادامه دهند.
صرفه جویی در هزینهها در بلند مدت:
اگرچه هزینه اولیه یو پی اس ممکن است بالا باشد، اما در دراز مدت میتواند باعث صرفه جویی در هزینهها شود. با جلوگیری از آسیب به تجهیزات، از دست رفتن دادهها، و زمان از کار افتادگی، در نهایت هزینههای تعمیر و جایگزینی تجهیزات کاهش مییابد.
مناسب برای محیط های مختلف:
از بیمارستانها و مراکز درمانی گرفته تا مراکز داده و شرکتهای صنعتی بزرگ، یو پی اسهای APC قابلیت اطمینان بالایی را برای انواع مختلف محیطهای کاری فراهم میکنند.
افزایش امنیت:
در برخی موارد، یو پی اسها نقش مهمی در افزایش امنیت سیستمها ایفا میکنند. مثلا در بانکها با جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به اطلاعات در زمان قطعی برق، امنیت را افزایش میدهند.
کنتاکت کمکی چیست؟
کنتاکت کمکی (Auxiliary Contact) یک جزء حیاتی در مدارهای فرمان و کنترل الکتریکی است که معمولاً به کنتاکتورها (Contactor) یا رلهها (Relay) متصل میشود. کنتاکتهای کمکی، برخلاف کنتاکتهای اصلی (قدرت) یک کنتاکتور که برای عبور جریانهای بالا و تغذیه مصرفکنندههای اصلی (مانند موتورها) به کار میروند، صرفاً برای استفاده در مدار فرمان (Control Circuit) طراحی شدهاند.
این کنتاکتها به صورت مکانیکی به هسته متحرک (آرمیچر) کنتاکتور متصل هستند. بنابراین، هر زمان که بوبین (Coil) کنتاکتور تحریک شود و وضعیت کنتاکتور تغییر کند، کنتاکتهای کمکی نیز به صورت همزمان وضعیت خود را تغییر میدهند.
در یو پی اس از کنتاکت کمکی چه استفاده ای می شود؟
استفاده از کنتاکتهای کمکی در سیستمهای یو پی اس (UPS) حیاتی و عمدتاً مرتبط با بخشهای مکانیکی و سوئیچینگ قدرت است که شامل کنتاکتورها و کلیدهای انتقال (Transfer Switches) میشود.
این کنتاکتها وظیفه برقراری ارتباط بین وضعیت فیزیکی سوئیچهای قدرت و مدارهای کنترلی (چه در داخل UPS و چه در سیستمهای خارجی مانند BMS یا ژنراتور) را بر عهده دارند.
در اینجا مهمترین کاربردهای کنتاکت کمکی در یک سیستم یو پی اس آمده است:
۱. اینترلاک (قفل متقابل) برای سوئیچهای بایپس
سیستمهای UPS بزرگ اغلب دارای یک مسیر بایپس نگهداری (Maintenance Bypass) هستند که به اپراتور اجازه میدهد بار را مستقیماً به برق شهر منتقل کند تا بتواند بدون قطع برق، خود UPS را برای تعمیر و نگهداری خاموش کند.
کاربرد کنتاکت کمکی:
- ایمنی: کنتاکتهای کمکی (معمولاً NC) بر روی کنتاکتور خروجی اصلی UPS و کنتاکتور بایپس نصب میشوند تا از بسته شدن همزمان هر دو سوئیچ جلوگیری شود.
- عملکرد: اگر کنتاکتور بایپس بسته شود، کنتاکت NC آن باز میشود و مدار فرمان کنتاکتور خروجی UPS را قطع میکند. این اقدام اطمینان میدهد که هیچگاه دو منبع قدرت (اینورتر UPS و برق شهر) به صورت همزمان به یکدیگر متصل نشوند که منجر به اتصال کوتاه فاجعهبار میشود.
۲. اعلام وضعیت و مانیتورینگ داخلی
کنتاکتورها یا رلههای داخلی که وظیفه انتقال بار بین منابع مختلف (اینورتر، یکسوکننده، یا بایپس) را دارند، از کنتاکتهای کمکی برای ارائه بازخورد به برد کنترل اصلی UPS استفاده میکنند.
کاربرد کنتاکت کمکی:
- برد کنترل UPS باید مطمئن باشد که وضعیت سوئیچینگ فیزیکی با فرمان صادر شده مطابقت دارد. کنتاکتهای کمکی (معمولاً NO) وضعیت واقعی سوئیچ را به مدار منطقی (Logic Circuit) گزارش میدهند.
- مثال: اگر UPS فرمان دهد که بار به اینورتر منتقل شود، کنتاکت کمکی NO کنتاکتور اینورتر باید بسته شود. اگر این اتفاق نیفتد، UPS خطا (Fault) را اعلام میکند.
۳. سیگنالهای پتانسیل آزاد (Dry Contacts) برای سیستمهای خارجی
یکی از مهمترین وظایف UPS، آگاهسازی محیط خارجی از وضعیت عملکردی خود است. این اطلاعات از طریق ترمینالهای کنتاکت خشک (Dry Contacts) یا کنتاکت پتانسیل آزاد به سیستمهای بیرونی منتقل میشود. این کنتاکتها در واقع کنتاکتهای کمکی یک یا چند رله داخلی UPS هستند.
کاربرد کنتاکت کمکی:
- اعلام هشدار: فراهم کردن خروجی برای اعلام خطاهای حیاتی (مانند “Fault General” یا “Battery Low”).
- ارتباط با BMS/SCADA: ارسال سیگنال وضعیت UPS (مانند “UPS on Battery Mode” یا “Bypass Active”) به سیستمهای مدیریت ساختمان یا اتوماسیون صنعتی جهت ثبت و هشدار.
۴. فرمان به ژنراتور (Generator Control)
در سیستمهایی که UPS با ژنراتور اضطراری پشتیبانی میشود، کنتاکتهای کمکی نقش کلیدی دارند:
کاربرد کنتاکت کمکی:
- فرمان راهاندازی: وقتی برق شهر قطع میشود و UPS وارد حالت باتری میشود، از طریق یک کنتاکت کمکی (NO) که فعال شده، یک سیگنال به تابلوی فرمان ژنراتور ارسال میشود تا ژنراتور شروع به کار کند.
- فرمان تأخیر: پس از راهاندازی ژنراتور و رسیدن ولتاژ و فرکانس آن به حد مجاز، ژنراتور سیگنالی (از طریق کنتاکتهای خود) به UPS میدهد که آماده دریافت بار است. این تعامل برای انتقال مطمئن بار بسیار مهم است.
چرا باید از کنتاکت کمکی استفاده کرد؟
اجرای منطق کنترلی (Logic Implementation)
مدارهای الکتریکی مدرن نیازمند اجرای منطقهای پیچیدهای مانند “اگر این اتفاق افتاد و آن اتفاق نیفتاد، آنگاه این کار را بکنید” (مانند یک PLC).
- نقش کنتاکت کمکی: این کنتاکتها ابزاری ساده، قابل اطمینان و مکانیکی برای اجرای توابع منطقی AND، OR، و NOT هستند.
- NO (نرمالی باز): برای اجرای توابع “شرط باید محقق شود” (AND).
- NC (نرمالی بسته): برای اجرای توابع “شرط نباید محقق شود” (NOT) یا محافظت.
۲. حفاظت و ایمنی (Interlocking and Safety)
ایمنی تجهیزات و پرسنل، مهمترین دلیل برای استفاده از کنتاکتهای NC در حفاظت است.
- قفل متقابل (Interlock): همانطور که ذکر شد، در مدارهایی مانند چپگرد/راستگرد یا سوئیچهای انتقال (مثل UPS)، کنتاکتهای کمکی تضمین میکنند که دو عملکرد متضاد که میتوانند منجر به اتصال کوتاه یا آسیب شوند، هرگز به طور همزمان فعال نشوند.
- تشخیص خطا: در صورتی که یک کنتاکتور اصلی به درستی بسته نشود (مثلاً به دلیل گیر کردن مکانیکی)، کنتاکت کمکی آن میتواند عدم تغییر وضعیت را گزارش دهد و سیستم را به حالت ایمن بیلبورد (Fault State) ببرد.
۳. خودنگهداری و حافظه (Latching and Memory)
اغلب لازم است یک دستگاه (مانند موتور) پس از فشردن لحظهای یک دکمه استارت، روشن بماند.
- نقش کنتاکت کمکی: کنتاکت NO موازی با شستی استارت عمل میکند تا پس از رها شدن شستی، مسیر جریان بوبین کنتاکتور همچنان بسته بماند. این عمل، حافظه سادهترین مدار کنترلی را تشکیل میدهد.
۴. جداسازی مدارهای قدرت و فرمان
کنتاکتورها به طور فیزیکی شامل دو بخش هستند: مدار قدرت (برای جریانهای بالا) و مدار فرمان (برای جریانهای بسیار پایین و ولتاژهای کنترل).
- نقش کنتاکت کمکی: این کنتاکتها امکان جداسازی کامل بین این دو مدار را فراهم میکنند. مدار کنترل میتواند با ولتاژ پایین (مثلاً ۲۴ ولت DC) کار کند، در حالی که مدار قدرت با ولتاژ بالا (مثلاً ۳۸۰ ولت AC) کار میکند. کنتاکتهای کمکی این دو مدار را با یک ارتباط مکانیکی ایمن به یکدیگر متصل میکنند.
۵. سیگنالدهی و بازخورد (Feedback and Signaling)
لازم است که وضعیت عملکردی یک دستگاه به اپراتور، PLC یا سیستم مانیتورینگ ساختمان (BMS) گزارش شود.
- نقش کنتاکت کمکی: کنتاکتهای کمکی، به عنوان خروجیهای پتانسیل آزاد (Dry Contacts)، این امکان را فراهم میکنند که بدون نیاز به اندازهگیری جریان یا ولتاژ در مدار قدرت، وضعیت روشن یا خاموش بودن دستگاه با دقت بالا اعلام شود. این امر برای روشن کردن چراغهای سیگنال، آژیرها، یا ارسال اطلاعات به سیستمهای کنترل ضروری است.
شرکت آروند آویژه پارسیان در زمینه سرویس و نگهداری از یو پی اس های APC و MGE و هووآوی دارای خدمات بسیار جامعی می باشد که در صورت نیاز به مشاوره با متخصصان ما تماس حاصل نمایید.
