تابلو برق و موارد استفاده از آن :
تابلو برق و موارد استفاده از آن را در اینجا آورده اییم. که گاهی به آن جعبه تقسیم برق هم میگویند، مثل قلب تپنده یک سیستم برقی عمل میکند. جایی است که برق از منبع اصلی وارد میشود و بعد به بخشهای مختلف یک ساختمان، کارخانه یا هر جای دیگری که نیاز به برق دارد، توزیع میشود.
بیایید کمی عمیقتر به این موضوع شیرین نگاه کنیم:
تابلو برق دقیقاً چه کاری انجام میدهد؟
مرکز کنترل برق:
فکر کنید تابلو برق یک فرمانده است که همه سربازان برقی (سیمها و کابلها) را مدیریت میکند. برق ورودی را میگیرد و آن را به مدارهای مختلف مثل روشنایی، پریزها، موتورها و غیره تقسیم میکند.
حفاظت و ایمنی:
یکی از مهمترین وظایفش، حفاظت از جان افراد و تجهیزات در برابر خطرات برقی است. مدارهایی مثل فیوزها یا کلیدهای محافظ جان (RCDs) در تابلو برق قرار دارند که در صورت اتصال کوتاه، اضافه بار یا نشت جریان، برق را به سرعت قطع میکنند تا اتفاق ناگواری نیفتد. مثل یک نگهبان بیدار عمل میکند!
مدیریت و نظارت:
در تابلوهای پیشرفتهتر، امکان نظارت بر میزان مصرف برق، ولتاژ، جریان و سایر پارامترهای برقی وجود دارد. این اطلاعات به ما کمک میکند تا بتوانیم سیستم برقی را بهتر مدیریت کنیم و مشکلات احتمالی را سریعتر تشخیص دهیم.
منظم کردن سیمکشی:
به جای اینکه سیمها در هم گره بخورند و وضعیت آشفتهای داشته باشند، تابلو برق همه چیز را مرتب و منظم نگه میدارد و دسترسی به سیمکشی را آسانتر میکند.
اجزای اصلی یک تابلو برق چیست؟
کلیدهای اصلی و فرعی (فیوزها):
اینها محافظان اصلی هستند که در صورت بروز مشکل، جریان برق را قطع میکنند. مثل سوت پایان بازی میمانند!
کلیدهای محافظ جان (RCD/RCCB):
این کلیدها برای حفاظت در برابر برقگرفتگی طراحی شدهاند و در صورت تشخیص نشت جریان (مثلاً وقتی دست کسی به سیم لخت میخورد)، برق را قطع میکنند.
شینها (Busbars):
اینها نوارهای مسی یا آلومینیومی هستند که برق را از ورودی به کلیدها و مدارهای مختلف توزیع میکنند. مثل جادههای اصلی برای جریان برق.
کنتاکتورها و رلهها:
در تابلوهای بزرگتر، این قطعات برای کنترل موتورها و سایر تجهیزات سنگین استفاده میشوند.
تجهیزات اندازهگیری:
مثل آمپرمتر (برای اندازهگیری جریان) و ولتمتر (برای اندازهگیری ولتاژ) که وضعیت برق را نشان میدهند.
انواع تابلو برق:
تابلوهای برق انواع مختلفی دارند، از تابلوهای کوچک خانگی گرفته تا تابلوهای بزرگ صنعتی که هر کدام برای کاربرد خاصی طراحی شدهاند. ممکن است آنها را به صورت دیواری، ایستاده، روکار یا توکار ببینید.
خلاصه اینکه، تابلو برق یک جزء حیاتی در هر سیستم برقی است که هم ایمنی را تامین میکند و هم توزیع و کنترل برق را به عهده دارد. بدون آن، زندگی مدرن با برقرسانی ایمن و مطمئن ممکن نخواهد بود.
در چه مکان هایی بایستی از تابلو برق استفاده کرد؟
در واقع، هر جایی که برق هست و قرار است به شکلی منظم و ایمن توزیع شود، به یک تابلو برق نیاز داریم. تابلو برق مثل یک مدیر ارشد برای سیستم برقی است که برق را سازماندهی و محافظت میکند.
بیایید ببینیم در چه مکانهایی این مدیر پرکار حضور دارد:
منازل و آپارتمانها:
- تابلو برق اصلی (کنتور): معمولاً در ورودی ساختمان یا پارکینگ نصب میشود و برق کل ساختمان را از شبکه توزیع برق دریافت میکند.
- تابلو برق واحدها (جعبه فیوز): در داخل هر واحد مسکونی، یک جعبه فیوز کوچکتر داریم که برق را بین مدارهای مختلف واحد (روشنایی، پریزها، آشپزخانه، حمام و…) تقسیم کرده و از آنها محافظت میکند. این همان جعبهای است که وقتی فیوز میپرد، سراغش میروید!
ساختمانهای تجاری و اداری:
- این ساختمانها معمولاً تابلوهای برق بزرگتر و پیچیدهتری دارند که برق را به بخشهای مختلف مثل روشنایی، سیستم تهویه مطبوع، آسانسورها، سیستمهای امنیتی، کامپیوترها و… توزیع میکنند. ایمنی و پایداری برق در این مکانها اهمیت زیادی دارد.
کارخانهها و صنایع:
- در محیطهای صنعتی، تابلوهای برق نقش حیاتی دارند. آنها برق مورد نیاز ماشینآلات سنگین، موتورهای بزرگ، خطوط تولید، سیستمهای کنترل و ابزار دقیق را تامین و مدیریت میکنند. این تابلوها معمولاً بسیار مقاوم و مجهز به سیستمهای حفاظتی پیشرفته هستند.
بیمارستانها و مراکز درمانی:
- در این مکانها، پایداری و عدم قطع برق حیاتی است. تابلوهای برق بیمارستانها معمولاً دارای سیستمهای پشتیبان (مثل ژنراتورها و UPS) هستند و برق را برای تجهیزات حساس پزشکی، اتاقهای عمل، روشنایی اضطراری و… تامین میکنند. اینجا قطع شدن برق حتی برای چند لحظه هم میتواند خطرناک باشد.
مراکز داده (Data Centers):
- این مراکز که قلب تپنده دنیای دیجیتال امروز هستند، به حجم عظیمی از برق نیاز دارند. تابلوهای برق در مراکز داده بسیار پیشرفته و دارای سیستمهای پشتیبان قوی برای اطمینان از عملکرد بدون وقفه سرورها و تجهیزات شبکه هستند.
مدارس و دانشگاهها:
- برای تامین برق کلاسها، آزمایشگاهها، کارگاهها، سیستمهای روشنایی و تهویه و همچنین تجهیزات کامپیوتری و کمک آموزشی، تابلوهای برق ضروری هستند.
پارکینگها و فضاهای عمومی:
- تابلوهای برق در این مکانها برای تامین برق روشنایی، فنهای تهویه، سیستمهای اطفاء حریق و گاهی اوقات نقاط شارژ خودروهای برقی استفاده میشوند.
ایستگاههای پمپ بنزین و مجتمعهای سوختی:
- به دلیل وجود مواد قابل اشتعال، تابلوهای برق در این مکانها باید از نوع ویژه و ضد انفجار (Explosion-Proof) باشند و استانداردهای ایمنی بسیار بالایی را رعایت کنند.
اجزای تابلو برق چیست؟
بدنه تابلو (Enclosure/Cabinet):
- این بخش، همان “جعبه” یا “کابینت” فلزی یا پلاستیکی است که تمام قطعات دیگر را در خود جای داده و از آنها در برابر عوامل محیطی (گرد و غبار، رطوبت، ضربه) و همچنین تماس مستقیم افراد با قطعات برقدار محافظت میکند.
- میتواند روکار یا توکار باشد و از جنس ورق گالوانیزه، فولاد ضد زنگ یا پلاستیک ساخته شود.
شینها (Busbars):
- نوارهای فلزی (معمولاً مسی یا آلومینیومی) هستند که وظیفه توزیع جریان برق را بر عهده دارند. برق اصلی وارد این شینها میشود و سپس از طریق آنها به کلیدهای فرعی و سایر تجهیزات منتقل میشود.
- شینهای فاز، نول و ارت از مهمترین آنها هستند.
کلیدهای محافظ (Circuit Breakers/Fuses):
- اینها محافظان اصلی سیستم هستند و در صورت بروز مشکلاتی مثل اضافه بار (مصرف بیش از حد برق) یا اتصال کوتاه (وصل شدن سیم فاز به نول یا ارت)، به صورت خودکار جریان برق را قطع میکنند تا از آسیب به تجهیزات و خطرات آتشسوزی جلوگیری شود.
انواع متداول:
- فیوزها (Fuses): قدیمیتر و یکبار مصرف هستند؛ بعد از قطع شدن باید تعویض شوند.
- کلیدهای مینیاتوری (MCB – Miniature Circuit Breaker): متداولترین نوع در منازل و کاربردهای کوچکتر؛ بعد از قطع شدن میتوان آنها را دوباره وصل کرد.
- کلیدهای کامپکت (MCCB – Molded Case Circuit Breaker): برای جریانهای بالاتر و کاربردهای صنعتی یا تجاری بزرگتر استفاده میشوند.
- کلیدهای هوایی (ACB – Air Circuit Breaker): برای جریانهای بسیار بالا در پستهای برق و صنایع سنگین.
کلیدهای محافظ جان (Residual Current Device – RCD/RCCB):
- این کلیدها قهرمانان واقعی ایمنی هستند! وظیفه اصلیشان حفاظت از جان انسانها در برابر برقگرفتگی است. آنها کوچکترین نشتی جریان برق به زمین را تشخیص داده و بلافاصله برق را قطع میکنند. مثل یک حسگر فوقالعاده حساس عمل میکنند.
کنتاکتورها (Contactors):
- کلیدهای الکترومکانیکی هستند که عمدتاً در تابلوهای صنعتی برای قطع و وصل کردن مدارهای قدرت (مثل روشن و خاموش کردن موتورهای بزرگ) به صورت کنترلشده و از راه دور استفاده میشوند.
رلهها (Relays):
- کلیدهای کوچکتری هستند که با یک سیگنال کنترلی ضعیفتر، یک مدار قویتر را قطع یا وصل میکنند. در مدارهای فرمان و اتوماسیون کاربرد زیادی دارند.
تجهیزات اندازهگیری و نمایشگرها:
- آمپرمتر (Ammeter): برای نمایش میزان جریان برق عبوری.
- ولتمتر (Voltmeter): برای نمایش میزان ولتاژ.
- چراغهای سیگنال (Indicator Lights): برای نشان دادن وضعیت مدار (مثلاً روشن/خاموش بودن یا وجود خطا).
- کسینوس فی متر (Power Factor Meter): برای اندازهگیری ضریب توان در تابلوهای صنعتی.
ترمینالها (Terminals):
- محل اتصال ایمن و منظم سیمها و کابلها به یکدیگر و به تجهیزات مختلف. مثل یک پایانه منظم برای سیمها.
سیمها و کابلها (Wires and Cables):
- برای اتصال اجزای داخلی تابلو به یکدیگر و انتقال برق به مدارهای مختلف استفاده میشوند.
گلند کابل (Cable Glands):
- قطعاتی هستند که کابلهای ورودی و خروجی را به بدنه تابلو متصل میکنند و از آنها در برابر کشیدگی و ورود گرد و غبار و رطوبت محافظت میکنند.
درب تابلو (Door):
- معمولاً قفلدار است و برای دسترسی به تجهیزات داخلی و حفاظت بیشتر استفاده میشود. ممکن است دارای پنجرههای شیشهای برای مشاهده نمایشگرها باشد.
شرکت آروند آویژه پارسیان در زمینه سرویس و نگهداری از یو پی اس و تابلو برق خدمات بسیار جامعی ارائه می دهد. در صورت نیاز به مشاوره با ما تماس حاصل نمایید
