تابلو برق و دلیل استفاده کردن از آن :
تابلو برق و دلیل استفاده و به کارگیری آن شامل مواردی است که به شرح آن می پردازیم. (Electrical Panel یا Switchgear) یک محفظه (معمولاً فلزی) است که تجهیزات الکتریکی مختلفی از جمله کلیدها، فیوزها، کنتاکتورها، رلهها، و سیمکشیها را در خود جای میدهد. وظیفه اصلی آن توزیع، کنترل و محافظت از مدارهای الکتریکی است.
حالا بیایید کمی عمیقتر شویم:
توزیع برق: تابلو برق مثل یک مرکز فرماندهی عمل میکند. برق اصلی از منبع (مثلاً شبکه برق شهری) وارد تابلو میشود و سپس از طریق کلیدهای مختلف (معمولاً فیوزها یا کلیدهای مینیاتوری) به مدارهای فرعی تقسیم شده و به بخشهای مختلف ساختمان یا سیستم منتقل میشود. مثلاً یک خط به روشنایی، یک خط به پریزها، و یک خط به کولر گازی میرود.
کنترل برق: داخل تابلو برق، شما میتوانید جریان برق را به مدارهای مختلف قطع یا وصل کنید. این کار با استفاده از کلیدهای قطع و وصل (بریکرها) انجام میشود. مثلاً، اگر بخواهید تعمیراتی در قسمتی از خانه انجام دهید، میتوانید برق آن قسمت را از تابلو قطع کنید بدون اینکه کل برق خانه قطع شود.
حفاظت از سیستم و افراد: این یکی از مهمترین وظایف تابلو برق است!
- محافظت در برابر اضافه بار (Overload): اگر یک مدار بیش از حد جریان بکشد (مثلاً چند وسیله پرمصرف را به یک پریز وصل کنید)، فیوز یا کلید مینیاتوری (MCB) داخل تابلو برق به طور خودکار جریان را قطع میکند تا از گرم شدن بیش از حد سیمها و خطر آتشسوزی جلوگیری کند.
- محافظت در برابر اتصال کوتاه (Short Circuit): اگر دو سیم برق (فاز و نول) به هم برخورد کنند، جریان بسیار زیادی به یکباره ایجاد میشود. تابلو برق فوراً این جریان را تشخیص داده و قطع میکند تا از آسیب جدی به تجهیزات و شبکه جلوگیری شود.
- محافظت در برابر نشت جریان و برقگرفتگی (RCD/RCCB): در بسیاری از تابلوهای مدرن، قطعاتی به نام RCD (کلید محافظ جان) وجود دارند که در صورت نشت جریان برق (مثلاً اگر کسی به سیم لخت دست بزند یا وسیلهای دچار اتصال بدنه شود)، به سرعت برق را قطع میکنند و از برقگرفتگی افراد جلوگیری میکنند.
اجزای اصلی یک تابلو برق معمولی:
- بدنه فلزی یا پلاستیکی: محفظهای برای محافظت از تجهیزات داخلی در برابر عوامل خارجی و همچنین برای جلوگیری از تماس تصادفی با قطعات برقدار.
- کلید اصلی (Main Breaker): کلیدی که تمام برق ورودی به تابلو را کنترل میکند.
- کلیدهای فرعی (Branch Breakers/MCBs): فیوزها یا کلیدهای مینیاتوری که هر کدام یک مدار جداگانه را تغذیه و محافظت میکنند.
- شینها (Busbars): نوارهای فلزی (معمولاً مسی) که جریان برق را بین کلیدها و سیمها توزیع میکنند.
- سیمکشی داخلی: ارتباط دهنده اجزای مختلف تابلو.
- سایر تجهیزات: بسته به نوع و کاربرد تابلو، ممکن است شامل کنتاکتورها، رلهها، تایمرها، ولتمتر، آمپرمتر و… باشد.
پس به طور خلاصه، تابلو برق یک جعبه ایمن و سازمانیافته است که برق را مدیریت، توزیع و از آن محافظت میکند. بدون آن، سیستمهای الکتریکی بسیار ناامن و غیرقابل استفاده خواهند بود.
انواع تابلو برق چیست :
بر اساس نوع کاربرد و محل نصب:
تابلو برق مسکونی (Residential Electrical Panel):
ویژگیها: معمولاً کوچکتر هستند و در خانهها، آپارتمانها و واحدهای مسکونی نصب میشوند. وظیفه اصلی آنها توزیع برق به مدارهای روشنایی، پریزها، و لوازم خانگی است.
نامهای رایج: جعبه فیوز، تابلوی فیوز، تابلوی اصلی.
اجزا: بیشتر شامل کلیدهای مینیاتوری (MCB) و گاهی کلید محافظ جان (RCD/RCCB) هستند.
تابلو برق صنعتی (Industrial Electrical Panel):
ویژگیها: بسیار بزرگتر، پیچیدهتر و مستحکمتر از تابلوهای مسکونی هستند. برای کنترل و توزیع برق در کارخانجات، کارگاهها، و محیطهای صنعتی که ماشینآلات سنگین و موتورهای الکتریکی استفاده میشوند، طراحی شدهاند.
اجزا: علاوه بر کلیدها، شامل کنتاکتورها (برای راهاندازی موتورها)، رلهها، ترانسفورماتورها، درایوهای سرعت متغیر (VFDs)، و سیستمهای PLC (کنترلکنندههای منطقی قابل برنامهریزی) برای اتوماسیون هستند.
مقاومت: معمولاً دارای درجه حفاظت (IP Rating) بالاتری هستند تا در برابر گرد و غبار، رطوبت و ضربه مقاومت کنند.
تابلو برق تجاری/اداری (Commercial/Utility Electrical Panel):
ویژگیها: این تابلوها در ساختمانهای تجاری مانند فروشگاهها، ادارات، هتلها، بیمارستانها و مدارس یافت میشوند. اندازه و پیچیدگی آنها معمولاً بین تابلوهای مسکونی و صنعتی قرار میگیرد.
وظیفه: توزیع برق به سیستمهای روشنایی، تهویه مطبوع (HVAC)، آسانسورها، سیستمهای امنیتی و کامپیوترها.
۲. بر اساس نحوه قرارگیری و ساختار:
تابلو برق توکار (Flush-mounted/Recessed Panel):
ویژگیها: قسمتی از تابلو (معمولاً بدنه اصلی) درون دیوار تعبیه میشود و فقط درب یا قاب آن از بیرون دیده میشود. این نوع ظاهری مرتبتر و زیباتر به محیط میدهد.
تابلو برق روکار (Surface-mounted Panel):
ویژگیها: کل تابلو بر روی سطح دیوار نصب میشود و نیازی به ایجاد حفره در دیوار ندارد. نصب آن سادهتر است اما ممکن است از نظر ظاهری به اندازه تابلوهای توکار دلنشین نباشد.
تابلو برق ایستاده (Freestanding Panel):
ویژگیها: این تابلوها بزرگ و سنگین هستند و مستقیماً روی زمین قرار میگیرند و نیازی به نصب روی دیوار ندارند. معمولاً در پستهای برق، کارخانجات بزرگ و فضاهای صنعتی که نیاز به تجهیزات زیاد و قدرتمند دارند، استفاده میشوند.
۳. بر اساس ولتاژ کاری:
تابلو برق فشار ضعیف (Low Voltage Panel):
ولتاژ: تا حدود ۱۰۰۰ ولت (AC) یا ۱۵۰۰ ولت (DC). این رایجترین نوع تابلو برق است که در ساختمانهای مسکونی، تجاری و بسیاری از کاربردهای صنعتی سبک دیده میشود.
تابلو برق فشار متوسط (Medium Voltage Panel):
ولتاژ: بین ۱ کیلوولت تا ۳۶ کیلوولت (یا گاهی بالاتر). این تابلوها در پستهای توزیع برق، کارخانجات بزرگ، و سیستمهای انتقال برق استفاده میشوند.
تابلو برق فشار قوی (High Voltage Panel):
ولتاژ: بالاتر از ۳۶ کیلوولت. این تابلوها در نیروگاهها و نقاط ورودی اصلی شبکه انتقال برق دیده میشوند و بسیار تخصصی و حجیم هستند.
۴. بر اساس درجه حفاظت (IP Rating):
- درجه حفاظت (Ingress Protection) نشان میدهد که تابلو چقدر در برابر نفوذ ذرات جامد (مثل گرد و غبار) و مایعات (مثل آب) مقاوم است. مثلاً IP20 برای محیطهای داخلی خشک و IP65 برای محیطهای باز و مرطوب (مقاوم در برابر گرد و غبار و جت آب) استفاده میشود.
چرا بهتر است از تابلو برق استفاده کرد؟
ایمنی
- محافظت در برابر برقگرفتگی: تابلو برق یک محفظه بسته و عایق دارد. این یعنی قطعات برقدار و سیمکشیهای خطرناک درون آن قرار گرفته و از دسترس افراد، به خصوص کودکان، دور هستند. بدون این محفظه، خطر تماس مستقیم با سیمهای برقدار بسیار بالا میرود.
- پیشگیری از آتشسوزی: همانطور که قبلاً گفتم، تابلو برق مجهز به فیوزها و کلیدهای اتوماتیک است. این قطعات در صورت بروز اضافه بار یا اتصال کوتاه، جریان برق را بلافاصله قطع میکنند. این کار مانع از داغ شدن بیش از حد سیمها و احتمال بروز آتشسوزی میشود.
- محافظت در برابر نشت جریان (در صورت وجود RCD): کلیدهای محافظ جان (RCD) که در بسیاری از تابلوهای مدرن یافت میشوند، میتوانند جریان نشتی را تشخیص داده و در کسری از ثانیه برق را قطع کنند. این ویژگی حیاتی، جان انسانها را در برابر برقگرفتگی نجات میدهد.
سازماندهی و مدیریت آسان (Order and Control):
- نقطه مرکزی کنترل: تابلو برق به عنوان یک مرکز فرماندهی عمل میکند. تمام مدارهای الکتریکی یک ساختمان یا یک سیستم در یک مکان جمع شدهاند. این باعث میشود که شناسایی، عیبیابی و مدیریت مدارها بسیار آسانتر شود.
- دسترسی آسان برای تعمیرات: اگر نیاز به قطع برق یک بخش خاص باشد (مثلاً برای تعمیر لامپ یا تعویض پریز)، به جای قطع کل برق ساختمان، میتوان به سادگی کلید مربوطه را در تابلو برق قطع کرد. این کار فرآیند تعمیرات را بسیار ایمنتر و راحتتر میکند.
- قابلیت توسعه: با داشتن یک تابلو برق استاندارد، افزودن مدارهای جدید در آینده (مثلاً برای نصب یک وسیله برقی جدید) بسیار سادهتر خواهد بود.
افزایش راندمان و قابلیت اطمینان (Efficiency and Reliability):
- توزیع متعادل بار: تابلو برق به توزیع مناسب بار الکتریکی بین فازهای مختلف کمک میکند و از تحمیل بار بیش از حد به یک فاز جلوگیری میکند. این به افزایش راندمان کلی سیستم کمک کرده و از افت ولتاژ نامطلوب جلوگیری میکند.
- کاهش خطاها: سیمکشی منظم و اصولی درون تابلو برق، احتمال بروز اتصالات اشتباه یا شل شدن اتصالات را کاهش میدهد که این خود منجر به کاهش خطاها و افزایش قابلیت اطمینان سیستم میشود.
انطباق با استانداردها (Compliance with Standards):
- استفاده از تابلو برق استاندارد، برای رعایت مقررات ملی ساختمان و استانداردهای ایمنی برق در اکثر کشورها الزامی است. این اطمینان را میدهد که سیستم الکتریکی شما مطابق با بهترین شیوهها و الزامات ایمنی طراحی و اجرا شده است.
شرکت آروند آویژه پارسیان در زمینه سرویس و نگهداری از یو پی اس های APC و MGE و هووآوی دارای خدمات بسیار جامعی می باشد که در صورت نیاز به مشاوره با متخصصان ما تماس حاصل نمایید.
